Gıda sektörünün içinde ve yanında yer alan her Firma yönetim sistemleri kurulumunda bu zincirde Gıda Güvenliği Standart trafiği ile karşılaşıyor. Bu trafikte uluslararası standartların yanında, özel firma standartları, yasal düzenlemeler, onay kuruluşları ve perakendeciler tarafından geliştirilen standartlar; ISO 9001, ISO 22000, HACCP, BRC, IFS, SQF, Global GAP, GMP, PAS 220, GFSI seçimi zorlaştırdı. Son günlerde çalışmaları devam eden yeni bir standart FSSC 22000, yeni bir standart daha mı geliyor? Sorusunu karşımıza çıkarıyor. Sistem seçiminde belirleyici etmen müşterinin talebi doğrultusunda olurken, aslında tek amaç; yasal gerekliliklere uyarak etkin bir gıda güvenliği sistemi kurmaktır.
Yolculuk ISO 9000 serisi ile başlamıştı. Tüm sektörlere uygulanabilen ve süreç yaklaşımını öngören Kalite Yönetim Standardı, müşterinin ihtiyaç duyduğu kaliteyi güvence altına almak üzere temel bir yönetim sistemi standardı olma özelliğini halen korumakta.
1959’larda ortaya çıkan gıda üretiminde tehlike analizi ve kritik kontrol noktalarının kontrolünü öngören HACCP sistemi gıda güvenliğiyle ilgili problemleri engellemek amacıyla 1963 yılında Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) Codex Alimentarius’da HACCP prensiplerinin yayımlanması ile tüm dünyada kabul görmüştür. Gıda Güvenlik standartları (ISO 22000, BRC, IFS, SQF) ve yasal düzenlemelerin de temeline yerleşmiştir. Türkiye’de de Gıda Kodeksi’nde 1997’de zorunlu yasal uygulamalar arasına alınmış, 2003 yılında TS13001 standardı olarak yayınlanmıştır.
Diğer taraftan çeşitli ülke, birlik ve birleşimlerinin ihtiyaçları ile ortaya çıkan standartlar bu yolculuğun parçası haline geliyor. İngiliz Perakendeciler Konsorsiyumu’nun 1998’de geliştirdiği BRC, Türkiye’de perakende sektörünün gelişimi ile tanınır ve uygulanır hale gelmiştir. Perakendecilerin tedarikçi seçiminde yerinde denetim ile güvenli gıda ve istenilen spesifikasyonlarda üretimi garantileyen seçim kriterlerinden biri olmuştur BRC. Bunun yanında Almanya ve Fransa perakendecileri tarafından 2002’de kendi markaları adına üretilen ürünlerin güvenli olduğunu garantilemek için geliştirdikleri ve İtalya’nın da dahil olduğu IFS (International Food Standard) gıda güvenlik standardını ölçülebilir kılmıştır.
Amerika’da 2004 yılında yayınlanan diğer bir standart SQF (Safe Quality Food) Güvenli Kalite Gıda Standardı da yaklaşık 1500 üye perakendeci ve toptancıya sahip FMI (Food Marketing Institue) Gıda Pazarı Enstitüsü tarafından oluşturulmuştur. SQF HACCP tabanlı bir gıda güvenliği ve kalite risk yönetim sistemidir. Gıda zincirinin her halkası için iyi tarım uygulamaları GAP, İyi üretim uygulamaları GMP, iyi hijyen uygulamaları GHP, iyi dağıtım uygulamaları GDP olarak anılan planlanmış sistematik aktiviteleri kapsayan ayrıntılı sistemler de standartların kapsamına girmiştir.
Değişik standartların uygulamaya alınması karşısında kuruluşlar çok fazla denetime maruz kalmaya başlamışlardır. Bu nedenle Uluslar arası yaklaşık 400 Gıda üretici ve perakendecilerinden oluşan CIES (The Food Business Forum) Gıda İş Forum’u tarafından 2000 yılında GFSI (The Global Food Safety Initiative) Global Gıda Güvenliği Girişimi oluşturulmuştur. GFSI’ın vizyonu “sertifikalı ise her yerde kabul edilmeli” mantığı üzerinedir. Spesifik standartların karşılaştırılarak onaylanması sonucunda tüm standartları Gıda Güvenliği Şemsiyesi’nde birleştirme amacını taşımaktadır. Carrefour, Tesco, Metro, Migros, Ahold, Wal-Mart ve Delhaize GFSI’ın resmen değerlendirip tanıdığı BRC, IFS, Dutch HACCP, SQF ve New Zealand GAP’ı kabul etmektedirler.
2005 yılına gelindiğinde ISO tarafından Gıda zincirinde yer alan tüm halkalarda uygulanabilir ISO 9001’in proses yaklaşımına parelel, gıda güvenliği yönetim sistemleri uygulamalarını birleştirmek amacıyla ilk uluslar arası ve sertifikalandırılan ISO 22000:2005 standardını yayınlamıştır. Ön Gereksinim uygulamaları (yasal gereksinimler, GMP, operasyonel ön koşullar), HACCP sistemi, iletişim ve sürekli iyileştirme temelinde oluşturulmuştur. BRC ve IFS’ten en temel farkı iyi uygulamaların listelenmemiş olmasıdır. Bu nedenle de GFSI’ın listesinde yer alamamıştır.
Süregelen Gıda Güvenliği standartları (BRC, IFS, SQF) daha çok perakendecilerin özel markalı ürün tedarikçilerine çoğunlukla ön gereklilik olarak şart koşmalarına karşın büyük gıda üreticileri ISO 22000’i proses yaklaşımını baz alması nedeniyle daha çok tercih etmişlerdir.
ISO 22000’nin ihtiyacını karşılamaya yönelik Gıda ve İçecek Endüstrisi Konfederasyonun CIAA (The Confederation of Food and Drink Industries) sponsorluğunda G4 olarak bilinen Danone, Kraft, Unilever ve Nestle sektör devleri birleşerek 2008 yılında ön gereksinim programlarını detaylandıran ve her tür Firma’ya uygulanabilir PAS 220 (Publicly Available Specification) Kamuya açık spesifikasyonları standardını yayınlamıştır.
6. standart mı geliyor?
2004 yılında FSSC (The Foundation for Food Safety Certification) Gıda Güvenliği Sistemi Sertifikasyonu Kuruluşu tarafından harmonize Gıda Güvenliği Sistemi sertifikasyonu oluşturmak için kurulmuştur. CIAA tarafından da desteklenen ve ISO 22000 ile PAS 220 ‘yi birleştiren FSSC 22000 standardının tanınması yönünde GFSI’a başvurularını Şubat 2009’da göndermiştir. İlk değerlendirme sonuçları alınmaya başlanmış olup kendi sitesi http://www.fssc22000.com’da 27 May 2009 tarihinde GFSI’nın 9. Yıllık Gıda Güvenliği Konferansı’nda FSSC 22000 içeriğinin GFSI tarafından kabul edildiğini duyurmuştur. Son onay için GFSI komisyonuna gönderilen standardın 6. Standart olarak GFSI’ın listesinde yer alması bekleniyor.
Fatma İNCEOĞLU (Haziran'2009)
Trafikte kaldığımız yerden PAS 220…
Haziran ayında yayınlanan “Gıda Zincirinde Standart Trafiği ve FSSC 22000” makalemizde FSSC 22000 (The Foundation for Food Safety Certification) Gıda Güvenliği Sistemi Sertifikasyonu Kuruluşu’nun sertifikasyon çalışmaları ve GFSI (The Global Food Safety Initiative) Global Gıda Güvenliği Girişimi’nin bu standardı listesine alması konusundan bahsetmiştik. GFSI’ın 6. Standart olarak listesine alması beklenen FSSC 22000 Sertifikasyonu Eylül’2009 GFSI gazetesinde koşullu olarak tanındığına dair haber yer aldı. ISO 22000 standardı ile PAS 220 (Publicly Available Specification) Kamuya açık spesifikasyonları standardının birleşiminden oluşan bu standart için akreditasyon çalışmaları sürdürülüyor. ISO 22000 standardını kurmuş olan gıda zincirindeki firmalar PAS 220 için çalışmalara başladı. Hazırlanmış olan akreditasyon şemasına göre, ISO 22000 standart belgeli firmalar ek bir PAS 220 tetkiki ile bu kombinasyonu yapabilecekler. Bazı belgelendirme kuruluşları da PAS 220 sertifikasyonu için denetçilerini yetiştiriyorlar.
Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi ISO 22000 standardını kurup, işleten gıda zincirindeki firmalar geleceğe ve iyileştirmeye yönelik sistemlerini geliştirmeye devam ediyorlar. Özellikle büyük perakende zincirine ürün tedariki sağlayan gıda üreticisi firmalar PAS 220 standardının ayrıntılarını sormaktalar. Teknik olarak hazırlanmasında Kraft Foods, Danone, Nestle ve Unilever imzası bulunan standartta ISO 22000 çalışma grubundan uzmanlar ile McDonald’s ve Gıda & İçecek Federasyonu’nun da katkısı görülmekte. PAS 220 (Publicly Available Specification) Kamuya açık spesifikasyonlar standardı BSI (British Standards Institution) İngiliz Standart Enstitüsü tarafından yayınlanmıştır. Gıda Güvenliği tehlikelerini engellemek üzere Ön Koşul (Gereksinim) Programlarının belirlenmesine yardımcı olması amacıyla oluşturulmuştur. ISO 22000 Standardının gerekliliği olan ön koşul programlarının ayrıntılarını içermektedir.
Gıda üretim operasyonları doğaları gereği birbirinden farklıdır. Dolayısıyla PAS 220’nin gereklilikleri özellikle tek bir proses için oluşturulmamıştır. Üreticiler kendi proses ve ürün risklerine göre gerekliliklerin uygulanmasını değerlendirmelidirler. Uygulanamayan madde veya alternatif uygulama için risk değerlendirme yapılarak karar verilmelidir. Bu tür hariç tutmalar standartta ek olarak yer almaktadır. Ek konular; geri besleme (rework), ürün geri çağırma, depolama, ürün bilgileri- tüketici bilinci ve biyoterörizmden oluşmaktadır. PAS 220 standardı ISO 22000 standardı ile kombine edilmelidir, çünkü bu standart ISO 22000 standardının 7.2.3. maddesini detaylandırmıştır.
ISO 22000 standardı 7.2.3 maddesinde kuruluşların ön koşulları belirlemesi ve seçiminde, “kuruluş uygun bilgileri göz önünde bulundurmalı ve yararlanmalı “ diyerek kaynaklara atıf yapılmıştı. Örnek olarak da yasal ve mevzuat şartları, tüketici şartları, tanımlanan referanslar, kodeks prensipleri ve ulusal, uluslar arası veya sektörel standartların kodları ile açıklanmıştı. Standart ekinde bulunan Annex C’de Codex Alimentarius’ta yer alan “Code of Hygienic Practice” listesi sektörel ayrımlarla verilmişti.
Ön Koşul Programlarının belirlenmesine yardımcı olacak ulusal Türk Gıda Kodeksinde yer alan iki yönetmelik; Resmi gazete no. 26.09.2008-27009 ile yayınlanan Gıda Güvenliği ve Kalitesinin Denetimi ve Kontrolüne Dair Yönetmelik ile Resmi gazete no. 27.08.2004- 25566 Gıda ve Gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten iş yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ve Üretim İzni işlemleri ile sorumlu yönetici istihdamı hakkında Yönetmelik, ISO 22000 standardını uygulayan firmalar için ulusal kaynak oluşturuyordu. PAS 220 standardı yönetmeliklerde yer verilmeyen tedarikçi yönetimi, fiziksel kirlenme (cam, sert plastik kontrolü), geri işleme, alerjen yönetimi gibi kontroller için kılavuz niteliğini taşıyacaktır. Bunun yanı sıra perakendecilere ürün tedariki sağlayan firmalar ISO 22000+PAS 220 sertifikasyonu ile BRC ve IFS standartlarını alan firmalar gibi eşdeğer statüyü kazanmış olacaklar.
PAS 220 detay başlıkları;
a) İşletme, yapı ve bina yerleşimi,
b) İşletme çevresi ve çalışma alanı,
c) Yardımcı tesisler (hava, su, enerji)
d) Atık ve kanalizasyon gibi destek hizmetleri,
e) Donanımın uygunluğu, temizlik, onarım ve önleyici bakım için erişilebilirliği,
f) Satın alınan malzemelerin Yönetimi,
g) Çapraz bulaşıyı engellemek için önlemler,
h) Temizlik ve Sanitasyon,
i) Pest (haşere) Kontrolü,
j) Personel Hijyeni ve çalışan uygulamaları,
Aşağıdaki hariç tutmalar da ek olarak standardın devamında verilmiştir.
i. Yeniden işleme (rework),
ii. Ürün geri çağırma (geri çekme) prosedürleri,
iii. Depolama,
iv. Gıda savunma, kasıt, tağşiş ve biyoterörizm.
Fatma İNCEOĞLU - Ekim’2009
ISO 22002-1:2009 NEDİR?
Gıda zincirinde standart trafiği devam ediyor. 2010 yılına Gıda Sektörü ISO tarafından yayınlanan teknik standart 22002-1:2009 “Gıda Güvenliğinde ön koşul (gereksinim) programları- Bölüm 1: Gıda Üreticileri” ile girdi. ISO 22002-1:2009 ön koşul programları standardı PAS 220 standardı yılın sonunda 14.12.2009 tarihinde yayınlandı. Böylece ISO 22000 ailesi de genişlemiş oldu. Peki?
Soru 1: PAS 220 standardının ISO 22000 ile birleştirilerek FSSC 22000 olarak akreditasyonu çalışmaları sürdürülürken, yayınlanan ISO 22000-1 ön koşul programları standardı çalışmaları ne yönde etkileyecek ya da çalışmalara nasıl dahil olacak?
Soru 2: FSSC (The Foundation for Food Safety Certification) Gıda Güvenliği Sistemi Sertifikasyonu Kuruluşu’nun 16.12.2009 tarihinde kendi internet sayfasında yaptığı bilgilendirme sonrasında “değişiklikler” içinde ISO 22002-1:2009 standardından bahsetmesi ne anlama geliyor?
Devam edecek…………
GFSI’dan FSSC 22000’e tam onay- 6.STANDART GELDİ!
Gıda zincirinde standart trafiği devam ediyor. 2010 yılına Gıda Sektörü ISO tarafından yayınlanan teknik standart 22002-1:2009 “Gıda Güvenliğinde ön koşul (gereksinim) programları- Bölüm 1: Gıda Üreticileri” ile girdi. ISO 22002-1:2009 ön koşul programları standardı PAS 220 standardı yılın sonunda 14.12.2009 tarihinde yayınlandı. Böylece ISO 22000 ailesi de genişlemiş oldu. Peki?
Soru 1: PAS 220 standardının ISO 22000 ile birleştirilerek FSSC 22000 olarak akreditasyonu çalışmaları sürdürülürken, yayınlanan ISO 22000-1 ön koşul programları standardı çalışmaları ne yönde etkileyecek ya da çalışmalara nasıl dahil olacak?
Soru 2: FSSC (The Foundation for Food Safety Certification) Gıda Güvenliği Sistemi Sertifikasyonu Kuruluşu’nun16.12.2009 tarihinde kendi internet sayfasında yaptığı bilgilendirme sonrasında “değişiklikler” içinde ISO 22002-1:2009 Standardı’ndan bahsetmesi ne anlama geliyor?
23.02.2010 tarihinde Tüketici Ürünler Forum’u tarafından yönetilen GFSI (The Global Food Safety Initiative) Global Gıda Güvenliği Girişimi FSSC 22000 standart şemasını tamamen kabul ettiği yönünde açıklama yaptı. Onaylanan standart FSSC 22000, ISO 22000 ve PAS 220’nin bileşimi şeklindedir. GFSI’ın kılavuz dokümanında ISO 22000-1 ön koşul programları standardının da PAS 220 spesifikasyonlarına ilaveten okunabileceği yönünde bir not bulunmaktadır. Şimdilik ISO standardı yayınlandıktan sonra PAS 220’nin iptal edileceği soruları yanıtlanmış oldu.
Kar amacı gütmeyen (FSSC) Gıda Güvenliği Sertifikasyon Birliği FSSC 22000:2010 standardının lisans ve yayın hakkına sahiptir. FSSC 22000 kapsamı şimdilik işlenmiş hayvansal ve bitkisel ürünler ile normal ortamda uzun sure saklanabilen gıda ve içerikleri (katkılar, vitaminler vb) ürünlerinden oluşmaktadır.
Sonraki aşamada ISO 22000 ile PAS 220 spesifikasyonlarının entegrasyonu ile birlikte GFSI’ın tetkik gerekliliklerinin kombine edilmesi bekleniyor. FSSC akreditasyon kuruluşları ile ISO 17021 ve ISO 22003 kapsamı için çalışıyor. Mevcut akreditasyon çalışmaları tamamlanıncaya kadar akredite olmayan FSSC 22000 sertifikalarını firmalar almaya devam edecekler.
Böylece GFSI’ın listesinde BRC, Dutch HACCP, Global GAP, IFS ve SQF 2000’in yanında 6. Standart FSSC- 22000 yerini almış oldu.
Sonuçta, Haziran 2009’da web sitesinde yayınlanan yazımızda belirttiğimiz gibi; sistem seçiminde belirleyici etmen müşterinin talebi doğrultusunda olurken, aslında tek amaç; yasal gerekliliklere uyarak etkin bir gıda güvenliği yönetim sistemi kurmaktır. Bu gelişmenin gıda zincirinde yer alan ve uluslar arası ISO 22000 sistemini uygulayan Firmalara katkısı büyük olacaktır.
Mart’10, Fatma İNCEOĞLU